روش هایی برای تقویت گوش موسیقیایی، مهم ترین کاری که یک موزیسین می تواند انجام دهد، تقویت قدرت شنیداری است. با انجام تمرینات منظم، می توانید گوشِتان را ورزیده کنید و درکتان را از موسیقی افزایش دهید.
من در آغازِ یادگیری موسیقی، چندان اهمیتی به تمرینات شنیداری نمی دادم. بیشتر وقتم را صرف آموختن تئوری موسیقی و استفاده از آن در نوازندگی می کردم. زمانی که به صورت حرفه ای، نوازندگی و آهنگسازی را شروع کردم و با برندهای بیشتری کار کردم، تازه آن فهمیدم که چه جنایتی در حق خودم و حرفه ام کرده ام!
اگر تاکنون تجربۀ سفر به خارج از کشور یا یادگیری یک زبانِ جدید را داشته باشید، احتمالاً اولین مکالمه با یک شخص بیگانه را به خاطر می آورید. در ابتدا هیچ چیزی نمی فهمید. صحبت های طرف مقابل را مثل یک صدای نامفهوم می شنوید و تنها تنها هنرتان این است که از روی طرز بیان جمله احساس طرف مقابل را حدس بزنید. اما به مرور سعی می کنید معنی و تلفظ کلمات و کاربردشان را در جمله بفهمید. با تداوم تمرینات، کم کم متوجه حرف های طرف مقابل می شوید. واژه ها را جدا از هم می شنوید و در مراحل پیشرفته حتی نیازی به فکر کردن به معنی کلمات هم ندارید و خودتان شروع می کنید به حرف زدن با آن زبانِ جدید!
همین اتفاق برای موسیقی هم می افتد. در ابتدا نسبت به آهنگ ها، فقط یک واکنش احساسی دارید؛ یعنی همان چیزی که اکثر مردم در هنگام گوش دادن به موسیقی تجربه می کنند. اگر روی تقویت قدرت شنیداری یا اصطلاحاً تقویت گوش موسیقیایی خود کار نکنید چیزی بیشتر از این به دست نخواهید آورد. در واقع بدون این مهارت کسی موزیسین نمی شود یا دست کم موزیسینِ قهاری نمی شود. به عنوان یک آهنگساز باید آنچه می شنوید را خوب درک کنید. با کمی تمرین می توانید اجزای یک آهنگ، سازهایی که در آن به کار رفته، گام ها، فواصل و هر چیز دیگری را تشخیص دهید. درکتان از موسیقی دگرگون می شود و شروع می کنید به شنیدن چیزهایی که تا پیش از آن نمی شنیدید. برای موزیسین شدن به یک گوش ورزیده نیاز دارید. در نوشتۀ حاضر، چند ایده برای تقویت این مهارت بیان می کنیم.
به اجزای آهنگ خوب گوش کنید
هر آهنگ از ترک های مختلفی تشکیل شده که به صورت لایه های متعدد روی هم سوار شده اند و با ترکیبشان موسیقیِ نهایی شکل می گیرد. در تصویر پایین، عکسی از ترک ها را در یک DAW می بینید. در واقع کار ارنجمنت در همین صفحه انجام می شود.
در ابتدا کمی زمان می برد تا ترک هایی را که به صورت همزمان پخش می شوند از هم تفکیک کنید. صدای چند ساز را می شنوید که همزمان با هم پخش می شوند. با مطالعۀ بیشتر در مورد موزیک پروداکشن، بهتر می توانید این کار را انجام دهید. گاهی نیز تفکیک ترک ها واقعاً دشوار و امکان ناپذیر است.
هنگام تمرین، روی یک ترک مشخص تمرکز کنید و تکرار آن را در سراسر آهنگ دنبال کنید. چه زمانی درام متوقف می شود؟ چه زمانی دوباره شروع می شود؟ چه زمانی گیتار وارد عمل می شود؟ آیا صدا در تمام طول آهنگ از یک گیتار است یا گیتارهای متفاوتی هستند؟ تغییراتِ صدای سینتی سایزر در طول آهنگ چگونه است؟
- در زیر چند اصطلاح آهنگسازی تعریف شده تا بتوانید شنیده های خود را توصیف کنید:
- Panning: ساز در چه موقعیتی از طیف استریو قرار گرفته؟ سمت چپ، راست، یا در حال حرکت از یک سو به سوی دیگر؟ برای
- اینکه منظورمان از موقعیت صدا را درک کنید، ویدیوی زیر را از یوتیوب ببینید؛
- Frequency: جایگاه ساز در طیف فرکانسی کجاست؟ low , mid یا high
- Depth: صدای ساز دور است یا نزدیک؟
سازتان را همیشه کوک کنید
قبل از تمرین مطمئن شوید که سازتان کوک است. این کار به شما کمک می کند تا به مرور، صدای اصلی سازتان را تشخیص داده و متناسب با آن کوک کنید. گوش شما به تدریج تقویت می شود و می توانید صدای واقعی نت ها را تشخیص دهید. هنگام تمرین با سازی که از کوک خارج شده، گوشتان گیج می شود؛ چون هر بار که با آن تمرین می کنید صدای جدیدی می شنود. این کار مانع بزرگ برای بهبود مهارت شنیداری است.
هنگام نوازندگی زمزمه کنید
هرچه زمان بیشتری با سازتان سپری کنید بیشتر با آن آشنا می شوید. در نهایت به جایی می رسید که هر آهنگی را از ذهنتان به انگشتان خود منتقل می کنید. یعنی دقیقاً می دانید که برای ملودی مورد نظر، انگشتان خود را کجا قرار دهید، از چه تکنیکی استفاده کنید و چطور بنوازید. بهترین راه برای سنجش مهارت های شنیداری و نوازندگی این است که در حین نواختن بخوانید. این کار باعث می شود تا بین ذهن و دستان ارتباط برقرار شود.
اگرچه ارتباط معناداری بین آهنگ ساخته شده و آنچه به آن فکر می کنید وجود ندارد ولی در نواختنِ یک ساز، ارتباط دیگری هم وجود دارد. در صورتی که ندانید انگشت شما که در موقعیت مشخصی قرار گرفته چه صدایی تولید می کند، در برقراری ارتباط ذهنی با دست های خود محدود می شوید. این موضوع به خصوص در سبک هایی مثل جاز که بدیهه نوازی در آن حرف اول را می زند، اهمیت زیادی دارد. در هنگام نواختن ساز، ملودی را با خودتان زمزمه کنید تا قدرت بداهه نوازی در شما تقویت شود.
فواصل و گام ها را تشخیص دهید
هر ملودی از فواصلِ (Intervals) مشخصی تشکیل شده است. بنابراین تفکیک آن ها از هم نقش مهمی در قدرت شنیداری تان دارد. برای این منظور اپلیکیشن های زیادی ساخته شده که از آن جمله می توان به Perfect Ear و Complete Ear Trainer اشاره کرد. هر دوی این نرم افزارها هم نسخۀ اندروید و هم iOS دارند. بدون اپلیکیشن هم می توانید تمرین کنید. مثلاً یک ملودی آشنا را دانلود کنید و ارتباط آن با فواصل و گام های مختلف را شناسایی کنید. در این سایت فهرست کاملی از آهنگ های خارجی بر اساس ژانر و گامهای مختلف ( صعودی و نزولی) طبقه بندی شده تا به صورت یک لیست چاپ کنید.
به بیس دقت کنید
یک روش عالی برای تقویت قدرت شنیداری، گوش دادن و تمرین bass line است. البته حتماً لازم نیست این قسمت با گیتار بیس نواخته شده باشد. شما می توانید این تکنیک را روی آهنگ های بتهوون و جاستین بیبر هم امتحان کنید. نوع ساز مهم نیست. نکتۀ اصلی، با دقت گوش دادن است و اجرای مو به موی آنچه می شنوید. معمولاً باس، نقش هارمونی زمینه را بازی می کند. بنابراین با درک باسِ یک آهنگ، به صورت غیرمستقیم دانشتان از توالی آکوردها بهبود یافته و قادر به شناسایی آن ها در هر ترک دیگری خواهید بود. بعد از تسلط روی باس می توانید روی آکوردها متمرکز شده و مینورها و ماژورها و … را تشخیص دهید. هنگام شناسایی آکوردها به اینترنت مراجعه کنید تا تا بفهمید در تشخیص خود چقدر دقت داشته اید. ابتدا از آهنگ های ساده شروع کنید و به مرور به آهنگ های پیچیده تر بروید.
آواز بخوانید
یک راه دیگر، خواندن ترانه همزمان با نواختن وکال ملودی یا Lead line است. وکال ملودی معمولاً ساختار پیچیده ای نداشته و با هر سازی می توانید بنوازید. با این کار هماهنگی دست و ذهن تقویت می شود. کار سختی نیست؛ کافی است الگوی پایۀ آهنگ و گام – معمولاً ماژور – را پیدا کنید.
سعی کنید بدون نت بنوازید
اگرچه بدون نت، به سختی می توانید آهنگ را به صورت کامل بنوازید ولی با این کار، کمک فراوانی به قدرت شنیداری خود کرده اید. در یوتیوب و اسپاتیفای پلی لیست های زیادی وجود دارد. یوتیوب این مزیت را دارد که سرعت پخش را کاهش دهید تا آن قسمت هایی که سریع نواخته می شوند را بهتر متوجه شوید. بهتر است این کار را با آهنگ های ساده شروع کنید.